DAAR IS ‘IE WEER: DE DREINENDE, DRAMMENDE EN DREIGENDE ORANJE

Hanteer voor het Koningshuis de Vredeling-aanpak: wie met ontslag dreigt heeft het al

 

“Koninklijke Hoogheid, dank voor uw bezoek. Ik wens u een goede reis” sprak de artistiek directeur van het Holland Festival Ad ’s-Gravesande ergens eind jaren ’80 tot prinses Juliana bij haar vertrek uit de Koninklijke Schouwburg in Den Haag waar ze een toneelvoorstelling had bijgewoond. Als toenmalig zakelijk directeur van het festival stond ik ernaast en hoorde ik de voormalige vorstin op snerpende toon roepen “Wááááát zegt u???”. “Ik wens u een goede reis, Koninklijke Hoogheid” herhaalde ‘s-Gravesande. “Oooooh”, antwoordde ze, “Ik dacht dat u zei: u bent niet goed wijs”.

 

spirituele dwaas

Ja, grappig inderdaad. En verder onschuldig, hoe merkwaardig ook. Maar wel de zoveelste aanwijzing dat Juliana ze niet helemaal op een rij had. Aan prins Bernhard is het lek toegeschreven dat zijn echtgenote leed aan geestesstoornissen en opname in een psychiatrische kliniek was geboden. Naast deze dubieuze bron -Bernhard zou uit geweest zijn op afzetting van de koningin om vervolgens het regentschap op zich te nemen- zijn er vele andere, betrouwbaardere bronnen die getuigen van merkwaardige optredens van Juliana, ook in de tijd dat ze regerend staatshoofd was. Dat is serieuzer en ernstiger dan een rare opmerking van een bejaarde theaterbezoeker die op dat moment wellicht reeds in de greep was van haar latere dementie.

 

Zeker onder de invloed van de, naar eigen zeggen paranormaal begaafde ’gebedsgenezeres’ Greet Hofmans, die vanaf 1948 bijna een decennium lang kind aan huis was in Paleis Soestdijk, ontwikkelde Juliana zich tot een spirituele dwaas die midden in de Koude Oorlog pacifistische kul ging verkondigen en zich in occulte kringen overgaf aan religieuze nonsens. Het zou me niet verbazen als ze ook nog rond de meiboom gedanst heeft.

 

dreigen met aftreden

Zolang deze idioterie niet verder strekte dan de paleismuren kon je er weinig kwaads in zien, al betrof het niet een willekeurig dwaallicht, maar het Nederlandse staatshoofd. Het bleef evenwel niet beperkt tot het privédomein. Juliana ging er ook de politieke boer mee op. Meermaals belandde zij met haar zweverige gedachten en dito overtuigingen in politiek vaarwater waar zij, al was ze grondwettelijk lid van de regering, niets te zoeken had. In het midden van de 19^e eeuw had de koning, hoe onnozel of onbetrouwbaar ook, nog wat te vertellen. Medio 20^e eeuw was dat al lang voorbij. Het weerhield de dolende Juliana er niet van om minstens drie keer met aftreden te dreigen als zij haar zin niet kreeg. Drie keer boog het kabinet. Uit angst voor ‘een constitutionele crisis’.

 

De eerste keer ging het om doodvonnissen tegen een aantal Duitse oorlogsmisdadigers. Juliana kon die niet met haar geweten in overeenstemming brengen en drong aan op omzetting in gevangenisstraffen, op straffe van aftreden. De tweede keer betrof het kabinetsplannen om het hofpersoneel ambtenaar in rijksdienst te maken. Juliana zag dat als een ontoelaatbare inbreuk op haar privacy. Tegen premier Piet de Jong klaagde ze steen en been. ‘Op een goed ogenblik hou ik ermee op en Beatrix doet het dan ook niet’ citeerde de oud-premier de toenmalige koningin in zijn dagboek. De derde dreiging met aftreden kwam toen echtgenoot Bernhard strafrechtelijke vervolging boven het hoofd hing in de Lockheed-zaak. Dat kon Juliana op geen enkele manier accepteren. Vervolging van Bernhard zou haar aftreden betekenen. Ongetwijfeld heeft ze er ook toen aan toegevoegd ‘en Beatrix doet het dan ook niet’. 

 

pappie

Want dreigen kunnen ze in die kringen. Ook de latere koningin Beatrix hanteerde het schermen met een constitutionele crisis als instrument om haar zin te krijgen. Zij maakte het nog bonter dan mamma Juliana door al met vertrek te dreigen nog voordat ze was aangetreden. Twee keer zelfs. Eerst was er gedoe rond haar vrijer Claus von Amsberg, waarover ze geen kabinetslid had ingelicht omdat ze het geheel en al een privé-kwestie vond. Toen de relatie aan het licht kwam konden regering en parlement geen kant meer op. Uit een brief van toenmalig PvdA-fractieleider in de Tweede Kamer Gerard Nederhorst aan oorlogsgetraumatiseerden die bezwaar maakten tegen een huwelijk van de toekomstige koningin met een Duitser weten we dat Beatrix had laten weten haar relatie met Claus door te zetten, ongeacht wat de wetgever ervan vond. Zou Claus een foute Duitser zijn gebleken, hadden kabinet en parlement dus voor het blok gestaan. Gelukkig voor de bange Nederhorst en zijn kompanen viel het antecendentenonderzoek gunstig uit.

 

Beatrix’ tweede dreiging met constitutioneel onheil speelde zich af rond de Lockheed-zaak. Juliana snapte dat ze als staatshoofd moeilijk verder kon na een eventuele strafrechtelijke veroordeling van prins Bernhard wegens omkoping. Zoals historicus Gerard Aalders schreef: Het was geen leuk idee koningin te zijn als haar man veroordeeld was. “Uw man is niet meegekomen, Majesteit?”. “Nee, die zit in de bak” (www.gerardaalders.nl). Zou Juliana aftreden moest Beatrix opdraven. Die liet weten er niet over te piekeren. “Als ze pappie te hard aanpakken haak ik af” sprak ze, althans woorden van die strekking. Het vervolg is bekend. Pappie moest zijn uniform inleveren en dat was het. De dreiging had haar zegenrijke werk gedaan. De Oranjes konden weer verder.

 

generaalscrisis

Nog steeds zijn ze er in PvdA-kringen trots op dat ‘hun’ Joop den Uyl, minister-president ten tijde van het omkopingsschandaal, dat zaakje bekwaam afhandelde en dusdoende een constitutionele crisis heeft voorkomen en de monarchie gered. En dat voor een socialist! Was ik MP geweest had ik eerder de aanpak gekozen van een andere PvdA’er, Henk Vredeling, minister van defensie in Den Uyls kabinet. “Generaals die met ontslag dreigen hebben het al” sprak hij na zijn aantreden over de al jaren voortetterende ‘generaalscrisis’, veroorzaakt door allerhande onvrede binnen de krijgsmacht waar maar geen einde aan kwam. Het gezeur van de generaals was snel voorbij.

 

‘Prins van Oranje boos’

Uit de nieuwe BNNVARA-documentaire ‘Een porseleinen huwelijk’ weten we nu dat ook het huidige staatshoofd koning Willem-Alexander er niet voor terugdeinst om het wapen van een dreigende constitutionele crisis van stal te halen teneinde zijn zin door te drijven. In een gesprek met minister-president Wim Kok, oud-minister van Buitenlandse Zaken Max van der Stoel en mamma Beatrix had de toenmalige kroonprins te kennen gegeven af te zien van een koningschap als hem een strobreed in de weg zou worden gelegd in zijn voornemen te trouwen met Maxima Zorreguieta en daartoe naar Buenos Aires af te reizen om aan de foute vader om Maxima’s hand te vragen. Van alle gevoeligheden over een oud-bewindspersoon uit het Videla-regime begreep Willem-Alexander weinig. ‘Prins van Oranje boos’ schreef Van der Stoel in zijn aantekeningenboekje. De prins ging dreinen, drammen en uiteindelijk dreigen om zijn zin te krijgen. Die kreeg hij maar half. Het reisje naar Buenos Aires ging niet door en pappa Zorreguieta moest wegblijven bij het huwelijk. Maar de toestemmingswet kwam er wel.

 

daar is de uitgang!

Natuurlijk had Willem-Alexander de troon niet laten lopen als het erop aan was gekomen. Netzomin als Beatrix of Juliana dat hadden gedaan. Om nogmaals Aalders te citeren: ‘Gedreigd is er genoeg. De baan is echter te lucratief en het salaris te buitensporig om zo maar te stoppen. Ook de secundaire arbeidsvoorwaarden zijn zo buitengewoon riant, dat de koning zich wel tien keer bedenkt om de boel in de steek te laten. De Oranjes beschikken over vier paleizen, ze kunnen vrijwel onbeperkt kosten declareren en ze reizen gratis in alle denkbare vervoersmiddelen (van trein tot vliegtuig). Het is niet voor niets dat het voortbestaan van de monarchie altijd hun hoogste prioriteit is’.

 

Laten we dit goed in onze oren knopen. Als prinses Amalia, die op haar 18^e verjaardag liet zien lak te hebben aan voor gewone mensen geldende normen en regels (www.geertdales.com/koninklijke-proleten) ook maar één moment overweegt het voorbeeld van haar overgrootmoeder, grootmoeder en vader te volgen en, om welke reden dan ook, dreigt met afzien of verlaten van de troon, dan herinneren wij ons Henk Vredeling en roepen we in koor: ‘Koninklijke Hoogheid, of Majesteit: daar is de uitgang. Tot nooit!’

 

Geert Dales

31 januari 2022

(aan/afmeldingen voor updates op deze website via www.geertdales.com/contact)